Khi áp lực ngày càng lớn, các vấn đề liên quan đến sức khỏe tinh thần đã trở thành mối quan tâm sâu sắc của nhiều người. Có khoảng 1–2% dân số trưởng thành toàn cầu được xác định mắc rối loạn phổ tự kỷ, nhưng phần lớn chưa được chẩn đoán chính thức. Do các biểu hiện thường kín đáo và dễ nhầm lẫn với các vấn đề như rối loạn lo âu, trầm cảm hay stress mãn tính. Vậy nguyên nhân bệnh tự kỷ ở người trưởng thành là gì, có dấu hiệu nào nhận biết không?
- Hội chứng hoàn hảo là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết
- Rối loạn ám ảnh cưỡng chế: Phân biệt bệnh lý và tính ưa sạch sẽ
- Chứng sợ đám đông là gì? Dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả
Dược phẩm Tuệ Tĩnh và cố vấn chuyên môn PGS TS Dược Nguyễn Minh Chính qua bài viết hôm nay, có những thông tin hữu ích cho bạn về nguyên nhân bệnh tự kỷ ở người trưởng thành hiện nay.
Bệnh tự kỷ là gì?
Bệnh tự kỷ ở người trưởng thành là một rối loạn phát triển thần kinh bẩm sinh, ảnh hưởng đến cách con người giao tiếp, cảm nhận, suy nghĩ và phản ứng với thế giới xung quanh. Tự kỷ không phải là một bệnh tâm thần hay bệnh lý xã hội, mà là một dạng khác biệt trong cách não bộ hoạt động và xử lý thông tin.
Tự kỷ được gọi là rối loạn phổ vì các biểu hiện và mức độ ảnh hưởng rất đa dạng, có người chỉ gặp khó khăn nhẹ trong giao tiếp, nhưng cũng có người cần hỗ trợ trong hầu hết hoạt động sống hằng ngày.
Đặc điểm nhận biết ở người trưởng thành
Người trưởng thành mắc tự kỷ thường có trí tuệ và khả năng ngôn ngữ bình thường, thậm chí vượt trội trong một số lĩnh vực như toán học, nghệ thuật, công nghệ hay nghiên cứu. Tuy nhiên, họ thường gặp khó khăn trong tương tác xã hội và điều tiết cảm xúc. Một số đặc điểm thường gặp gồm:
- Khó bắt đầu hoặc duy trì cuộc trò chuyện.
- Không hiểu được ẩn ý, mỉa mai hay cảm xúc trong lời nói.
- Cảm thấy kiệt sức sau khi tham gia hoạt động xã hội hoặc làm việc nhóm.
- Thích nghi kém khi có sự thay đổi đột ngột trong lịch trình.
- Có xu hướng tập trung quá mức vào một chủ đề hoặc sở thích cụ thể.
- Thường có các hành vi lặp lại, hoặc nghi thức cá nhân giúp họ cảm thấy an toàn.
Rối loạn phổ tự kỷ không làm mất khả năng lao động hay học tập, nhưng ảnh hưởng đến chất lượng mối quan hệ, sự tự tin và cảm giác kết nối xã hội.
Tự kỷ có giống với trầm cảm hay hướng nội không?
Nhiều người nhầm lẫn giữa tự kỷ, trầm cảm và tính cách hướng nội, nhưng thực tế đây là ba khái niệm hoàn toàn khác nhau:
- Người hướng nội thường chọn ở một mình để nạp lại năng lượng, nhưng vẫn hiểu và giao tiếp tốt với người khác.
- Người trầm cảm bị giảm hứng thú, buồn bã và mất động lực sống.
- Người tự kỷ không hề mất hứng thú, mà chỉ khó hiểu hoặc thể hiện cảm xúc theo cách thông thường, khiến người khác dễ hiểu lầm là lạnh lùng hoặc xa cách.
Điểm khác biệt quan trọng là tự kỷ thường bắt nguồn từ cấu trúc não bẩm sinh, trong khi trầm cảm là rối loạn có thể xuất hiện do tác động tâm lý, môi trường hoặc sinh học sau này.
Nguyên nhân bệnh tự kỷ ở người trưởng thành
Nguyên nhân bệnh tự kỷ ở người trưởng thành có thể là kết quả của sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền, phát triển não bộ, môi trường và lối sống hiện đại. Dưới đây là những yếu tố chính mà bạn nên biết:
Di truyền
Yếu tố di truyền đóng vai trò chủ đạo (chiếm 70–90%) trong sự hình thành bệnh tự kỷ. Có nhiều nghiên cứu cho thấy hơn 100 gen có thể liên quan đến bệnh tự kỷ, đặc biệt là những gen ảnh hưởng đến quá trình kết nối giữa các tế bào thần kinh trong não.
Nếu trong gia đình có người mắc rối loạn phổ tự kỷ hoặc các rối loạn phát triển khác (như rối loạn ngôn ngữ, ADHD, trầm cảm kéo dài), khả năng con cháu bị ảnh hưởng cũng tăng lên đáng kể. Tuy nhiên, nhiều người mang gen này vẫn hoàn toàn khỏe mạnh nếu được sống trong môi trường tích cực, ít căng thẳng và có chế độ chăm sóc thần kinh hợp lý.
Ảnh hưởng từ sự phát triển của não bộ
Hình ảnh chụp cộng hưởng từ (MRI) có chỉ ra rằng, não của người tự kỷ có sự khác biệt nhỏ ở các vùng chịu trách nhiệm về ngôn ngữ, cảm xúc và xử lý xã hội, đặc biệt là ở:
- Thùy trán trước: Ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định, giao tiếp và điều tiết hành vi.
- Hạch hạnh nhân: Chịu trách nhiệm về cảm xúc và nhận diện nét mặt người khác.
- Thể chai: Giúp hai bán cầu não liên kết và chia sẻ thông tin.
Những khác biệt này khiến người tự kỷ xử lý tín hiệu xã hội chậm hơn hoặc theo cách không giống số đông, dẫn đến khó hiểu cảm xúc của người khác hoặc phản ứng không phù hợp trong tình huống xã hội.
Tác động của yếu tố trước và trong thai kỳ
Môi trường thai kỳ cũng đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ hình thành tự kỷ ở thế hệ sau. Các yếu tố có thể ảnh hưởng gồm:
- Người mẹ bị nhiễm virus (như Rubella, CMV) hoặc viêm nhiễm nặng trong thai kỳ.
- Thiếu hụt dinh dưỡng thần kinh như axit folic, vitamin D, omega-3.
- Stress kéo dài, kiệt sức về tinh thần hoặc trầm cảm khi mang thai, làm tăng nồng độ cortisol, ảnh hưởng đến phát triển thần kinh thai nhi.
- Tiếp xúc với hóa chất độc hại (như thuốc trừ sâu, thủy ngân, ô nhiễm môi trường).
Những yếu tố này không phải nguyên nhân duy nhất, nhưng cộng hưởng với yếu tố di truyền sẽ làm tăng nguy cơ hình thành bệnh tự kỷ ở trẻ và nếu không được nhận biết sớm, các đặc điểm này có thể kéo dài đến khi trưởng thành.
Áp lực tâm lý, stress xã hội
Nhiều người có đặc điểm tự kỷ nhẹ có thể thích nghi tốt trong môi trường học tập. Tuy nhiên, khi trưởng thành với công việc, hôn nhân, trách nhiệm và các mối quan hệ phức tạp thì các biểu hiện tự kỷ có thể bắt đầu rõ rệt hơn.
Stress kéo dài, mất ngủ, mâu thuẫn xã hội hoặc sang chấn tâm lý có thể khiến người bệnh cảm thấy kiệt sức xã hội. Họ dần thu mình, giảm giao tiếp và rơi vào trạng thái mệt mỏi tinh thần kéo dài. Trong nhiều trường hợp, bệnh tự kỷ ở người trưởng thành bị nhầm với rối loạn lo âu hoặc trầm cảm mãn tính, dẫn đến điều trị sai hướng và kéo dài tình trạng khó khăn.
Mất cân bằng hóa chất thần kinh
Hệ thống thần kinh trung ương hoạt động dựa vào các chất dẫn truyền như serotonin, dopamine, glutamate và GABA. Khi các chất này mất cân bằng, người bệnh có thể gặp tình trạng rối loạn cảm xúc, kém tập trung, nhạy cảm quá mức hoặc khó thư giãn, đây đều là những biểu hiện thường thấy trong phổ tự kỷ. Đặc biệt, thiếu serotonin không chỉ ảnh hưởng đến giấc ngủ và tâm trạng, mà còn khiến người bệnh khó kiểm soát cảm xúc, dẫn đến dễ cáu gắt, mệt mỏi hoặc thu mình.
Lối sống hiện đại và thiếu kết nối thực tế
Một yếu tố gần gũi nhưng đáng chú ý là sự thay đổi trong cách con người giao tiếp thời đại số. Việc dành quá nhiều thời gian cho thiết bị điện tử, giảm tiếp xúc xã hội thực tế làm khả năng đọc hiểu cảm xúc, giọng nói và ngôn ngữ suy giảm, con người dễ trở nên cách biệt, ngại tiếp xúc và ít linh hoạt trong phản ứng xã hội, những biểu hiện tương tự người tự kỷ nhẹ.
Siro Harman Tuệ Tĩnh hỗ trợ cải thiện giấc ngủ
Mất ngủ, khó ngủ, ngủ không sâu giấc và căng thẳng thần kinh đang trở thành nỗi lo của nhiều người trưởng thành. Áp lực công việc, sử dụng thiết bị điện tử quá nhiều và rối loạn nhịp sinh học khiến não bộ luôn trong trạng thái căng thẳng, dẫn đến mệt mỏi, đau đầu, suy giảm trí nhớ và giảm năng suất làm việc. Vậy làm sao để có thể hỗ trợ giấc ngủ êm ái, giảm tình trạng đau đầu, mệt mỏi,..
Harman Tuệ Tĩnh chính à sự kết hợp hoàn hảo giữa tinh hoa y học cổ truyền và công nghệ bào chế hiện đại, mang đến giải pháp hỗ trợ cải thiện giấc ngủ, giảm căng thẳng và phục hồi sức khỏe thần kinh hiệu quả.
Sản phẩm được chiết xuất từ 5 loại thảo dược quý gồm:
- Lạc Tiên, Lá Sen và Vông Nem: có tác dụng làm dịu thần kinh, giúp dễ ngủ, ngủ sâu giấc và giảm tình trạng tỉnh giấc ban đêm.
- Xuyên Khung và Đinh Lăng: tăng cường lưu thông máu, giảm cảm giác nặng đầu, hoa mắt, đồng thời cải thiện trí nhớ và sự tập trung.
Harman Tuệ Tĩnh không chỉ giúp người dùng ngủ sâu và tỉnh táo khi thức dậy, mà còn hỗ trợ phục hồi năng lượng và tinh thần sau ngày dài mệt mỏi. Khác với các loại sản phẩm hỗ trợ giấc ngủ khác, Harman Tuệ Tĩnh hoàn toàn từ thảo dược thiên nhiên, an toàn, không gây buồn ngủ ban ngày, phù hợp cho người mất ngủ kéo dài, rối loạn giấc ngủ, suy nhược thần kinh hoặc thường xuyên căng thẳng trí óc. Sản phẩm được sản xuất theo tiêu chuẩn GMP-WHO, phù hợp cho người mất ngủ kéo dài, suy nhược thần kinh, stress hoặc người cao tuổi cần phục hồi giấc ngủ tự nhiên.
Nguyên nhân bệnh tự kỷ ở người trưởng thành là sự kết hợp giữa di truyền, phát triển thần kinh và tác động môi trường chứ không phải là lỗi của cá nhân. Nhận diện sớm, hiểu đúng và tạo môi trường sống tích cực giúp bạn cải thiện được tình trạng và dễ dàng hòa nhập cuộc sống hơn.
Để đặt lịch khám tại Phòng khám YHCT Tuệ Tĩnh Đường, Quý khách vui lòng bấm số hotline miễn cước 1800 2295 hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY.
